Асвея – гэта ўнікальнае месца Беларусі, размешчанае на поўначы краіны. Тут прыгожая прырода, мноства дзікіх звяроў, а ў цэнтры Асвейскага возера знаходзіцца самая вялікая выспа з загадкавай назвай Ду. Акрамя прыродных цікавостак, тут ёсць і старажытныя славутасці, як ніяк Асвея згадваецца ў летапісе яшчэ ў 1503 годзе. За сваю гісторыю мястэчка было ўласнасцю Сапегаў, прадстаўнікоў роду Кішкаў, Гільзенаў і Шадурскіх. Ад дзвух апошніх прозвішчаў у Асвеі засталася спадчына - руіны палаца, якія можна паглядзець і сёння.
Будаўніцтва шыкоўнага палаца Гільзенаў пачалося ў другой палове 18 стагоддзя. Прыкладна ў той жа перыяд браты Гільзены, Ян Аўгуст і Ежы Мікалай, заканчвалі іншы значны праект у Асвеі - манастыр місіянераў. Ацаніць маштаб сядзібы, якую называлі самай прыгожай ва ўсёй Рэчы Паспалітай, можна па малюнку Напалеона Орды.
Амбіцыйны палац скончылі будаваць у 1782 годзе. Па выніку атрымаўся яскравы прыклад архітэктурнага стылю класіцызм. Будынак складаўся з пяці карпусоў, звязаных паміж сабой галерэямі. Ёсць нават цікавы архітэктурны факт: колькасць вокнаў была роўная колькасці дзён у годзе (365), колькасць залаў – колькасці тыдняў у годзе, акрамя таго палац меў 4 асноўныя ўваходы – як сімвал чатырох сезонаў года.
Прадстаўнікі Гільзенаў валодалі Асвеяй да 1786 года, а пасля смерці Юзэфа (Ежы) Гільзена які не меў дзяцей, багатыя землі адышлі да Яна Шадурскага. Пры ім пашырылі пейзажны парк, а таксама пабудаваны рачныя каналы.
Цікавая асаблівасць маёнтка - гэта развітая сістэма падземных хадоў, якія распасціраліся на вялікія адлегласці. Нават сёння можна адшукаць уваходы ў гэтыя старажытныя падзямеллі.
У 1917 годзе сядзіба-палац была нацыяналізавана, а маёнтак быў разрабаваны. Падчас вайны частку палаца ўзарвалі, іншую частку, ужо ў пасляваенныя гады, выкарыстоўвалі пад патрэбы мясцовай адміністрацыі. Калі палац Гільзенаў разабралі цалкам - невядома, на жаль дакладнай інфармацыі знайсці не змог.
Ад палаца да нашых дзён дайшлі толькі руіны цэнтральнай часткі (галоўнага корпуса).
Руіны старадаўняга палаца-сядзібы знаходзяцца недалёка ад Асвейскай школы, ніжэй кропка з размяшчэннем гэтай славутасці на мапе:
Калі будзеце ў гэтых краях раю з'ездзіць паглядзець на неагатычны храм у аграгарадку Сар'я.
