Адно з самых старых мястэчак Маладзечанскага раёна - гэта сённяшні аграгарадок Гарадок, першыя згадкі пра які адносяцца яшчэ да сярэдзіны 12 стагоддзя (1161 год). Паглядзець тут можна частку радавой забудовы, царкву, старадаўнія габрэйскія могілкі і будынак былой сінагогі, новы касцёл, руіны вадзянога млына і галоўную славутасць – замчышча.
З першага погляду падаецца што Гарадок – гэта звычайная вёска, якіх у Беларусі сотні, але як толькі пад'язджаеш да масіўнай гары, усе сумневы сыходзяць – месца гістарычнае.
На гэтым самым гарадзішчы, даўным-даўно (мяркуецца, што недзе ў 14 стагоддзі), быў пабудаваны сапраўдны замак – “Гарадзец”, абарончыя равы і земляныя ўмацаванні якога дайшлі да нашых дзён.
У цэнтры замчышча – авальны дзядзінец (востраў) памерамі прыкладна 40 на 60 метраў, які як і некалькі стагоддзяў таму акружае вада. А вакол вады з усіх бакоў узвышаецца насып, каля 10 метраў. Праход у крэпасць існаваў толькі з аднаго боку, усходняга, дзе раней стаяла драўляная вежа-данжон. Як доўга існаваў замак на гэтым месцы невядома, але імаверна, што да пачатку 18 стагоддзя яго ўжо не было. Акрамя ўнікальнага рэльефу, пра тое, што перад намі гістарычны аб'ект нагадвае вось такі камень з інфармацыйнай шыльдай.
З 17 стагоддзі Гарадок згадваецца як адзін з незлічоных маёнткаў Радзівілаў, якія праўда не асоба ўкладвалі ў яго развіццё і па ўсёй бачнасці рэдка тут бывалі. Таму ў выніку землі прадалі роду Кодніцкіх, якія побач са старым замкам пабудавалі сваю невялікую сядзібу. Затым, ужо ў першай палове 19 стагоддзя, Гарадок пераходзіць да Тышкевічаў, пры якіх мястэчка зноў зацвіло. Актыўна будуюцца цагляныя будынкі, але асноўная забудова ўсё яшчэ застаецца драўлянай, што прывядзе да наймацнейшага пажару які амаль цалкам знішчаў Гарадок.
Каля вадаёма, на рацэ Заходняя Бярэзіна, стаіць вадзяны млын канца 19 стагоддзі.
Будынак уражвае сваімі памерамі нават знаходзячыся ў стане руін, далёка не ў кожным населеным пункце ў тыя часы былі такія млыны. Напрыклад у суседняй Пятроўшчыне млын хоць і быў каменны, але зусім невялічкі.
Падмурак выкананы з буйнога бутавага каменя, цокаль з драбнейшага, а 2 паверха ўжо цалкам цагляныя.
Пабудова здзіўляе багаццем дэкаратыўных элементаў, якіх тут не чакаеш убачыць: фасад упрыгожаны пілястрамі, ступеністым карнізам і даволі незвычайным франтонам. Вось такі вось атрымліваецца помнік прамысловай архітэктуры з элементамі неаготыкі.
Гарадок захоўвае і памятае мноства цікавых фактаў, легенд і дэталяў. Лічыцца што тут, дачка Вінцэнта Дуніна-Марцінкевіча, Каміла арганізавала школу для сірот і дзяцей з сялянскіх сем'яў. Пазней, як і бацька, за сваю дзейнасьць яна будзе арыштаваная. Нягледзячы на выклікі і праблемы, мястэчка ўвесь час развівалася, а другая палова 19 стагоддзя і ўвогуле стала актыўным часам забудовы Гарадка, мясцовая сінагога таксама будавалася ў той перыяд.
Нажаль будынак не захаваў першапачатковы архітэктуры, але пад пластом тынкоўкі ўсё яшчэ ёсць аўтэнтычная цэгла.
На сінагогіальнай тэрыторыі ёсць некалькі мемарыяльных камянёў, якія нагадваюць аб тым, што Гарадок быў яўрэйскім мястэчкам. Падчас нямецкай акупацыі тут стварылі гета, у якім у 1942 годзе было расстраляна больш за 700 жыхароў.
Ледзь у аддаленні ад цэнтра ёсць і старадаўнія габрэйскія могілкі, нажаль падабрацца да яго праблематычна – усе падыходы забудаваны жылымі хатамі. Ніжэй кадры з кінахронікі 1931 года.
Насупраць сінагогі знаходзіцца царква, якую пабудавалі ў 1874 годзе, на месцы драўлянага папярэдніка, які згарэў у пажары.
Што цікава, каменная агароджа і частка брамы захаваліся ад старой царквы. З 1944 года і да 1991 года храм быў закрыты і паступова разбураўся.
Касцёл у Гарадку таксама ёсць. Сучасны з'явіўся не так даўно і быў перабудаваны са звычайнага жылога дома, да якога дабудавалі вежку са шпілем.
Стары храм Святога Яна Хрысціцеля хутчэй за ўсё знаходзіўся на ўскрайку Гарадка, дзе каталіцкія могілкі. Будаваўся ў 30-ыя гады мінулага стагоддзя з дрэва, ніжэй на фота можна ўбачыць як будынак выглядаў.
Сённяшнія каталіцкія могілкі.
Напамінам пра касцёл служыць сціплы драўляны крыж.
У цэнтры Гарадка ёсць музей, дзе пры жаданні зможаце даведацца больш цікавага пра гісторыю месца. Ніжэй кропка з размяшчэнне замчышча на мапе:
Калі будзеце ў гэтых краях, то раю заехаць у Маладзечна і Лебедзева.
