Вялікая Бераставіца – гэта буйны гарадскі пасёлак у Гродзенскай вобласці, гісторыя якога ўжо перасягнула адзнаку ў 500 год. За гэты доўгі перыяд мястэчка паспела пабываць ва ўласнасці Хадкевічаў, Мнішэкаў, Патоцкіх і Касакоўскіх, пры апошніх дарэчы быў пабудаваны сапраўдны палац. Да нашых дзён гэтая сядзіба-палац захавалася ў моцна перабудаваным выглядзе, а ад вялізарнага гаспадарчага двара ацалела толькі некалькі пабудоў. Нягледзячы на гэта, сказаць што сядзіба забытая цалкам – нельга. Ёсць дзясяткі якасных здымкаў першай паловы 20 стагоддзі, якія дазваляюць ацаніць не толькі вонкавае аблічча, але і багатыя інтэр’еры.
Дарэчы ў самым цэнтры Вялікай Бераставіцы ёсць яшчэ і мурал з выявай гэтага ўнікальнага помніка архітэктуры, ён з’явіўся ў канцы 2019 года.
Даволі цікавы і незвычайны факт, гэта тое што сам палац у Вялікай Бераставіцы фактычна складаўся з 3 асобных сядзіб, якія будаваліся за розным часам і ў розных архітэктурных стылях.
Цікавей за ўсё выглядае неагатычная частка палаца з дзвюма вежамі, – яна ж самая “свежая” ці “маладая”, скончаная ў першай палове 20 стагоддзя, па праекце архітэктара Юліюша Васюцінскага.
Дзівіць таксама, што стары сядзібны дом, які быў закладзены яшчэ пры Хадкевічах, не сталі разбураць ці перабудоўваць. Па сутнасці ён злучаўся з новым будынкам, так бы мовіць, сцяна да сцяны – гэта добра відаць на здымку ніжэй.
Асобнай увагі заслугоўвалі інтэр’еры і рарытэтныя прадметы ў доме.
Касакоўскія сабралі вялізарную калекцыю каштоўнасцяў сярод якіх была ўнікальная старадаўняя мэбля 14-17 стагоддзя і карціны знакамітых майстроў. Акрамя таго захоўваліся прадметы, атрыманыя ад самога Напалеона Банапарта – мундзір з капелюшом, шахматы, бінокль і некаторыя іншыя атрыбуты. Гэтыя рэчы даслалі Юзэфу Антонію Касакоўскаму ў 1814 годзе па даручэнні самога Напалеона.
Але і гэта не ўсё. Яшчэ адзін бясцэнны артэфакт – жалезны куфар Яна Караля Хадкевіча, які перадаваўся з пакалення ў пакаленне.
Новы дом Касакоўскіх уражваў уяўленне не толькі ўбраннем, але і прагрэсіўным падыходам.
Палац ужо на той момант лічыўся добра тэхнічна абсталяваным. Граф Касакоўскі атрымаў дазвол на правядзенне электрычнасці яшчэ ў 1903 годзе. Дом асвячаўся пры дапамозе 181-й лямпы і газавага рухавіка нямецкай фірмы. Апал быў пячным, для чаго ўсталявалі 61 печ(!) – рознага памеру і дэкаратыўнага афармлення.
Адным з яскравых прадстаўнікоў Касакоўскіх быў Станіслаў (памёр у 1905 годзе), гісторык-аматар, а таксама фатограф. Менавіта дзякуючы яго здымкам сёння можна зазірнуць у мінулае і паглядзець як выглядала Вялікая Бераставіца і палац у тыя часы.
Апошнім уладальнікам маёнтка лічыцца яшчэ адзін Станіслаў (унук Станіслава-Казіміра), які заставаўся з жонкай Марыяй у Бераставіцы да 1939 года. Багаты палац будзе ў той год разрабаваны, а пазней і спалены. Касакоўскія назаўжды пакінуць гэтыя краі: спачатку іх чакала спасылка на Урал, потым Казахстан, затым доўгі шлях у Рым, а пасля пераезд у Польшчу.
На падмурках страчанага палаца ў савецкія гады будзе пабудавана бальніца. Часткова выкарыстоўваліся і некаторыя гаспадарчыя пабудовы былога комплексу, аднак вызначыць, што і ў якім аб’ёме перабудавана ўжо амаль немагчыма.
Добрым напамінам аб тым, што на бальнічнай тэрыторыі знаходзілася сядзіба Касакоўскіх служыць уязная брама, якая па ўсёй бачнасці цудам ацалела.
Калі захочаце паглядзець месца дзе знаходзілася сядзіба, то адзнака з яе размяшчэннем ніжэй на мапе:
У Вялікай Бераставіцы абавязкова варта ўбачыць руіны масіўнага храма ордэна кармелітаў і касцёл Праабражэння Гасподняга, да будаўніцтва якога датычныя тыя самыя Касакоўскія.
