Гарадскі пасёлак Свір, які знаходзіцца побач з аднайменным возерам, сапраўды можна назваць годнай турыстычнай кропкай прыцягнення ў Беларусі. Свір – гэта сярэдняга памеру населены пункт, які мае багатую гісторыю і моцны патэнцыял. У мястэчку ёсць шмат цікавостак: старадаўні касцёл Святога Мікалая, найпрыгажэйшае возера, гарадзішча, стараверская царква, а таксама шэраг менш відавочных аб’ектаў якія могуць быць таксама цікавыя турыстам. У Свіры захавалася некалькі пабудоў канца 19 – першай паловы 20 стагоддзя, гуляючы па цэнтральнай вуліцы вы іх без праблем зможаце адшукаць.
Свірскі касцёл Святога Мікалая
Свір згадваецца яшчэ ў 13 стагоддзі, а па паданні селішча заснавана Пскоўскі князем – Даўмонтам. Першы ж драўляны касцёл у гэтых землях з’явіўся значна пазней – у 1452 годзе, стараннямі князя Свірскага.
Затым у гісторыі гэтага мястэчка быў перыяд, калі ад каталіцкай веры амаль уся мясцовая шляхта перайшла ў кальвінізм. Толькі намаганнямі манахаў з ордэна езуітаў “няправільнаверуючых” змаглі павярнуць назад ва ўлонне так званай правільнай веры, а таксама пачаць будаўніцтва ўжо каменнага храма.
Работы па ўзвядзенні касцёла завяршыліся ў 1653 годзе, але амаль адразу пачалася Руска-Польская вайна і будынак ад яе даволі моцна пацярпеў. Пасля аднаўленне, храм урачыста асвяцілі ў гонар Святога Мікалая. У сярэдзіне 19 стагоддзі касцёл Святога Мікалая абнавілі і да 1863 года ўсё было адносна спакойна.
Той велічны храм, які сёння можна ўбачыць у пасёлку Свір, перабудаваны ў 1903-08 гадах на падмурку свайго старажытнага папярэдніка. Ад старога касцёла засталося няшмат: частка вежы-званіцы і падвалы-падмуркі. Вось як выглядаў храм па фундацыі 17 стагоддзя:
Мікалаеўскі касцёл адносіцца да архітэктурнага стылю эклектыка з элементамі неабарока. Галоўны фасад – без вежаў, мае 2 яруса, упрыгожаны пілястрамі, нішамі, складанымі карнізамі і пінаклямі.
Калі глядзець па той капітальнай перабудовы 20 стагоддзя, у храме па сутнасці няма сіметрыі, з-за чаго архітэктура касцёла здаецца такой незвычайнай (калі падумаць – яно так і ёсць, усё ж будынак павярнулі на 90 градусаў).
Унутры храм мае 3 нефы і даволі тыпавы барочны інтэр’ер.
У 60-ыя, Свірскі касцёл закрылі на доўгія 30 год. Ужо пасля гэтага, пачалася доўгачаканая рэканструкцыя і адраджэння парафіі, якая часткова працягваецца і сёння.
Храм стаіць амаль у самым цэнтры населенага пункта, яго можна знайсці без асаблівых праблем. Касцёл Святога Мікалая па праву адна з галоўных славутасцяў усяго Мядзельскага раёна, так што яго дакладна варта паглядзець.
Радавая забудова ў Свіры
Два цікавыя цагляныя будынкі на скрыжаванні вуліц Набярэжная і Савецкая – гэта тая самая “спячая” спадчына мінулага стагоддзя. У правым доме, які большага памеру, размяшчалася паўнавартасная карчма (якая ох як бы была актуальная ў нашыя дні).
А вось так былы будынак карчмы выглядаў амаль 100 гадоў таму.
Архітэктура зразумела змянілася, але калі ўважліва прыгледзецца да вокнаў, – падабенства даволі заўважны.
Абышоўшы будынак убачыў вось такія шыкоўныя дзверы, якія магчыма памятаюць яшчэ драўлянае аблічча карчмы.
Пасля таго як у 1921 годзе Свір увайшла ў склад Міжваеннай Польшчы, у пасёлку пачаўся этап забудовы так званым “польскім” мадэрнам і закапанскім стылем.
З прыкладаў такой архітэктуры захавалася былая адміністрацыя (гміна), якую пабудавалі арыентыровачна ў 1923-25 годзе.
Так адміністрацыя выглядала ў 1927 годзе.
Цяпер пабудова выкарыстоўваецца як жыллё, а сам будынак часткова перабудаваны.
Па суседстве стаіць каменная школа, якую будавалі ў 20-ыя гады, мінулага стагоддзі. Па прызначэнні выкарыстоўвалі аж да 1974 года, пакуль у Свіры не пабудавалі новую школу.
Сёння тут размяшчаецца спартыўна-аздараўленчая база “Свір”, вуліца Савецкая 5. Захаваліся і старыя фатаграфіі школы, вось да прыкладу як яна выглядала ў 1948 годзе.
Успенская стараверская царква ў Свіры
Уздоўж галоўнай вуліцы і трасы Р95 можна паглядзець яшчэ адну цікавостку пасёлка – царкву.
Гэты невялічкі драўляны храм выглядае так, нібыта перабудаваны са звычайнай хаты. Магчыма, так і адбылося ў 1906 годзе. З тыпавых рэлігійных элементаў тут можна вылучыць толькі дзве сціплых цыбульных вежкі, ды бабінец.
Аднак гэтая свірская царква цікавая не сваёй архітэктурай, а хутчэй тым фактам, што адносіцца да стараабрадніцкай плыні праваслаўя. Гэта даволі радыкальная галіна, якая абвяргала ўніфікацыю праваслаўнага служэння ў сярэдзіне 17 стагоддзя. Храм знаходзіцца не вельмі зручна і прыпаркавацца побач будзе праблематычна. Таму лепш пакінуць машыну дзе-небудзь у цэнтры Свіры і прайсціся пешшу.
Калі вы будзеце ў Свіры, рэкамендую падняцца на аглядную пляцоўку, якая месціцца на старадаўнім гарадзішчы. Адтуль шыкоўны краявід на ўвесь пасёлак і само возера Свір.
Ніжэй кропка з размяшчэннем касцёла на мапе, з гэтага аб’екта лепш за ўсё і пачаць знаёмства з гарадскім пасёлкам Свір:
Калі будзеце ў гэтых краях, раю заехаць на іншы бераг возера, дзе ёсць магчымасць паглядзець на Засвірскі касцёл і руіны кляштара кармелітаў.
