Царква Святых Барыса і Глеба ў Гродне – гэта безумоўна ўнікальны помнік старажытнага дойлідства Беларусі. Храм таксама мае назву – Каложская царква, альбо Каложа. Мяркуецца, што храм быў закладзены ў перыяд праўлення князя Мсціслава Усеваладавіча, а асвечана ў гонар святых Барыса і Глеба. Дакладная дата невядомая, але большасць гісторыкаў сыходзіцца на тым, што касцёл скончаны да 1183 года. Сёння гэты гістарычны аб’ект – адна з цэнтральных славутасцяў Гродна.
Адкуль з’явілася назва “Каложа”? Ёсць думка, што другая назва Барысаглебскай царквы, Каложская, паходзіць ад стараславянскага слова “Каложань”, то бок гэта такое месца дзе ёсць шматлікія прыродныя крыніцы. Вось такім чынам атрымліваецца, што храм пабудаваны як раз такі на падобным месцы. Як разумееце, такія лакацыя шанавалі не толькі хрысціяне, але і паганцы, язычнікі.
За сваю доўгую гісторыю гэтая царква неаднаразова перабудоўвалася, разбуралася і зноў аднаўлялася. Значны заняпад прыйшоўся на канец 15 – пачатак 16 стагоддзя, калі храм стаяў нават без даху і вокнаў, з часткова разбуранымі мурамі. Усё гэта – вынік бесперапынных канфліктаў і бітваў, якія праходзілі па беларускіх землях.
Барысаглебская царква, размяшчаецца на крутым беразе Нёмана, на самым схіле. З аднаго боку гэта выглядае гарманічна і ўпісваецца ў архітэктурны ансамбль усяго Гродна. Аднак з пункту гледжання геалогіі, такое месца можна лічыць крыху нерацыянальным. Так яшчэ ў 1720 годзе была сітуацыя, калі ледзь не абрынулася сцяна царквы.
Тады праблему вырашылі пасадкай дрэў, што ўмацавала грунт на схіле. Але ў 1853 г. такое размяшчэнне храма яшчэ раз прынесла яму сур’ёзныя разбурэнні. У выніку апоўзня абрынулася паўднёвая сцяна храма і частка заходняй. У канцы 19 стагоддзі былі праведзены працы па ўмацаванні берага, а 1897 году былі адноўлены сцены.
Архітэктура, інтэр’ер і цікавыя факты
Архітэктура Каложскай царквы сапраўды ўнікальная і не мае аналагаў у Беларусі. Храм крыжакупальны і трохапсідны, выкананы на шасці слупах. Па памерах зусім невялічкі, каля 13 на 25 метраў, аднак унутраная прастора царквы ўспрымаецца даволі свабоднай.
Такі эфект прасторы дасягаецца ў тым ліку за кошт круглага сячэння апорных слупоў.
Унутры сцяны царквы выкананы з тонкай плітняковай цэглы. Сучасны інтэр’ер вельмі гарманічна спалучаецца з багаццем дрэва і разнымі алтарамі, выглядае годна.
Цікавасць выклікае і дзіўны фасад Каложскай царквы, а дакладней паверхня сцен. За кошт уставак рознакаляровых валуноў і маёлікавых пліт перадаецца эфект старажытнасці гэтага храма. Калі глядзіш на такі розны мур – сапраўды верыш што ў царквы багатая гісторыя, якая пачалася 8 стагоддзяў таму.
Рашэнне не закрываць увесь фасад драўлянымі панэлямі выглядае лагічным і правільным, бо менавіта сцены лепш за ўсё паказваюць гістарычны шлях будынка.
Першапачаткова, Каложская царква мела купал, як і амаль усе хрысціянскія храмы таго часу. Але ў адным з разбурэнняў купал быў страчаны.
З 1991 года ў храме адноўлены службы праваслаўнай царквы. Барысаглебская царква ў Гродне ўключана ў спіс помнікаў, якія ахоўваюцца ЮНЕСКА.
Каложская царква знаходзіцца ў горадзе Гродна на вуліцы Каложа, 6.
Побач можна паглядзець Стары і Новы замак.
