Jeden z najbardziej unikalnych kościołów na Białorusi można zobaczyć w rolnicze miasto Sarya, obwód witebski. Dziś ten zabytek architektury, nazywany przez miejscowych „kamiennym kryształem”, jest Kościół Najświętszego Wniebowzięcia jednak świątynia została pierwotnie zbudowana jako kościół.
Świątynia została zbudowana w stylu neogotyckim z czerwonej cegły w 1857 roku przez ówczesnego właściciela majątku - Ignacy Łopatiński. Kościół został wzniesiony na pamiątkę wcześnie zmarłej żony Ignacego Marii. Prace prowadzono przez około 6 lat, a po ich zakończeniu świątynia została uroczyście konsekrowana ku czci św Najświętszej Maryi Panny.
Znany podróżnik i artysta Napoleona Orda udało się zdobyć ten religijny budynek przed pierwszą restrukturyzacją.
Wybrano architekta świątyni Gustav Schacht, młody europejski mistrz, który pracował w modnym wówczas stylu wiktoriańskim (neogotyk). Łopatinsky chciał widzieć budynek jako uosobienie piękna i miłości Maryi do niej.
Ciekawy fakt: bardzo podobny do cerkwi w Saria jest grób rodziny Lubieńskich, który został zbudowany w tym samym czasie we wsi Uchwiszcze w obwodzie połockim.
Podczas budowy Ignacy napotkał poważny problem. Budowa kościoła wymagała pozwolenia, którego Łopatinsky nie otrzymał. Dopiero dzięki koneksjom udało się zaprezentować budynek na rodzinny grobowiec.
Co prawda, zaraz po klęsce powstania 1863 r. nastąpił kolejny atak. Władze carskie rozpoczęły aktywną walkę z wiarą katolicką, dlatego w 1865 r. cerkiew została jednak skonfiskowana i przekazana na łono Cerkwi Prawosławnej.
К 1878 roku opracowano projekt budowy dzwonnicy do głównego korpusu świątyni. Dlaczego pomysł nie został zrealizowany, można się tylko domyślać, ale najbardziej prawdopodobnym powodem jest wysoki koszt.
W efekcie nieco przebudowano już dawny kościół. Główną zmianą jest ganek przy wejściu głównym, który został zamknięty pięknym gotyckim vimpergiem.
Świątynia ma kształt prostokąta z pięcioboczną absydą i małą zakrystią po bokach. Architektura ma wiele gotyckich i neogotyckich elementów, podobne konstrukcje na terenie Białoruś bardzo mało.
Szczególnego uroku i romantyzmu kościołowi nadają pięcioboczne przypory ze sterczynami i ostro ząbkowana arkada przelotowa.
Zwróć uwagę na skomplikowane okna lancetowe - prawdziwe dzieło sztuki.
Ciekawe, że na przedwojennych fotografiach przedsionka już nie ma, być może został zburzony w 1935 roku.
Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny został zamknięty jeszcze przed wybuchem II wojny światowej. Po jej zakończeniu w murach świątyni zorganizowano magazyn nawozów mineralnych, a później lokalny klub.
Pod koniec lat osiemdziesiątych władze zaczęły odrestaurowywać zabytek architektoniczny, a nawet zwróciły go katolikom. To prawda, że kościół nie pozostał długo w ich rękach: rok później został ponownie konsekrowany na kościół. Nabożeństwa w świątyni wznowiono dopiero w 1980 roku. Podczas drugiej przebudowy świątyni zainstalowano nowy ołtarz i pomnik świętych Piotra i Fevronii, patronów małżeństwa. Ponadto przed świątynią pojawił się pamiątkowy głaz z herbem Łopatynskich i tablicą informacyjną.
Zabytek architektoniczny znajduje się na Państwowej Liście Historycznych i Kulturalnych Wartości Białorusi. Znajduje się na ulicy Stroitelnaja 5a, pod oznaczeniem na mapie:
W centrum rolniczego miasteczka Sarya częściowo zachowany Park Łopatynski z drzewami egzotycznymi i lokalnymi oraz bramą wjazdową z osiedla. Jeśli jesteś w tych stronach, polecam zatrzymać się przy Osveya, aby obejrzeć ruiny pałacu Gilzen.
