Czym jest mitologia? Mitologia białoruska

To zbiór wierzeń i legend pewnych ludzi. Mitologia białoruskaniestety jest słabo zbadany ze względu na brak obiektywnych źródeł pisanych. Pochodzenie, płeć i funkcje wielu bóstw i postaci zostały zrekonstruowane hipotetycznie, na podstawie skromnej bazy annałów i folkloru. Wśród naukowców toczą się ciągłe dyskusje na temat istnienia niektórych postaci. Ponieważ zarówno wcześniej, jak i teraz powstają fałszerstwa, które nie mają nic wspólnego z prawdziwymi wierzeniami starożytnych Białorusinów. Termin "mitologia fotela” służy do definiowania fikcji naukowej, sztucznego tworzenia mitów. Pojawia się w źródłach pisanych dotyczących mitologii słowiańskiej od XVI wieku, a rozpowszechniła się od XVIII wieku.

Metodę tę stosowano, gdy fakty nie wystarczały, a romantyczni badacze chcieli podnieść swoją rodzimą mitologię do poziomu klasycznej mitologii starożytnego świata. Wtedy spekulowano pogańskich bogów, wydobywając imiona z tekstów ludowych, refrenów pieśni czy nazw świąt (np. Kupała, Kolyada, Kostroma). Wiele z najwyższych bóstw wymienionych w starożytnych źródłach pisanych, takich jak np. Swarog, Stribog, Łada, Dazhdbog, mogło mieć status regionalny, ale niewiele jest dowodów na to, że starożytni Białorusini mieli swój kult. Ale „niższa” mitologia w tradycji ludowej cieszy się stabilnością i znaczącą jednością. Zostanie to omówione w naszym artykule. Dalej ilustracje artysty Valery Pietrowicza Slavuk.

Azarnitsy - mieszkać w Czarnym Jeziorze, położonym w pobliżu wsi Brusy (rejon miedelski). Zbiornik ten jest głęboki, a jego dno jest podmokłe i błotniste.

Z wyglądu Azarnitsy to młode ciemnoskóre kobiety z długimi zielonkawymi włosami, ale zamiast stóp mają płetwy, zamiast krwi, wodę, co sprawia, że ​​dotyk tych stworzeń jest bardzo zimny. Ubrani są w sukienki z wodorostów. W nocy, gdy księżyc świeci jasno, Azarnitsy płyną do brzegu i śpiewają tam jak słowiki. Zdarza się, że zaczynają piosenkę pod wodą, wtedy wygląda to jak rechot żab. Każdy, kto widział te stworzenia, powinien się ukryć i w żaden sposób nie zdradzać swojej obecności, w przeciwnym razie Azarnitsy złapią je i wciągną na dno. Ten sam los spotka tych, którzy zdecydują się na kąpiel w Czarnym Jeziorze.

Apіven - istota, która celowo skłania ludzi do pijaństwa.

Jest obecny na każdej uczcie, gdzie siada na końcu stołu i obserwuje kto i ile pije. Popycha tych, którzy piją trochę więcej, aby pili więcej, jeśli to nie zadziała, wlewa do szklanki specjalną miksturę, z której osoba bardzo się upija. Apiven lubi bawić się z pijakami, drażniąc ich i wpychając pod stół. Możesz zobaczyć apіўnya tylko wtedy, gdy jesteś całkiem pijany. To stworzenie jest niskiego wzrostu z ciemnymi, rzadkimi włosami, ze świńskim pyskiem, małymi rogami i kopytami na nogach.

Arzhaven - mieszka na bagnach z rdzawymi plamami z rudy żelaza na powierzchni. To tłuste stworzenie o brudnoczerwonym kolorze, pokryte bagiennym nalotem, o nogach cienkich jak łodygi. Zwierzęta, które wpadły w grzęzawisko lub zagubieni nocni pijacy, stają się ofiarą arzhaven.

Badzyulya - złe bóstwo, które nakłania ludzi do picia alkoholu i włóczęgostwa. Wygląda jak kobieta w średnim wieku z dużymi obwisłymi piersiami, wyłupiastymi oczami, krótkim mięsistym nosem, grubymi obwisłymi ustami i zmierzwionymi włosami. Brudna szmata służy jako ubranie dla badzule. Strzeże swoich ofiar na drogach, bliżej zimy przywiązuje się do kogoś i osiedla się w domu. I od tego momentu dla ofiary wszystko idzie nie tak, sprawy nie układają się dobrze, wszystko wymyka się spod kontroli, zatrzymuje się. Zdesperowany człowiek zaczyna pić, stopniowo przepalając wszystko, co zarobił i zarobił przez lata. A badzyule jest tylko tym, czego ofiara potrzebuje, aby szybciej okrążyć świat. Aby utrzymać tego szkodnika z dala od domu, musisz zamiatać i myć podłogi w domu.

Valasey - stworzenie niskiego wzrostu z ciemnymi długimi włosami i dużymi siedmipalczastymi dłońmi, które niepokoją i przerażają ludzi we śnie. Walasen drapie twarze mężczyzn długimi pazurami, a kobiet potargane włosy, chwyta za klatkę piersiową lub opiera się całym ciałem na ofierze. Dzieci łaskoczą pięty lub brzęczą w uszach.

Vuzhalki - to córki cara-vuzha, piękne dziewczyny z wężowym ogonem zamiast nóg. Ich ulubioną rozrywką jest siedzenie na starym drzewie i czesanie długich włosów złotym grzebieniem. Kurtki uwielbiają wszelkiego rodzaju biżuterię - koraliki, bransoletki, pierścionki. Facetowi, któremu udało się zdobyć przychylność córki węża, zdradzi, gdzie w lesie kryją się skarby. Ale jeśli obrazisz kurtkę, to w gniewie sprowadzi na głowę sprawcę wszelkiego rodzaju nieszczęścia i zniszczy go wraz z całą rodziną.

Zyuzya - postać uosabiająca mróz i zimowy chłód. Według wierzeń białoruskich jest to łysy, brodaty dziadek niskiego wzrostu w białej obudowie, z żelazną laską w rękach.

Zimą biega boso po lasach, polach i ulicach, pukając laską. A od tego uderzenia rzeki, strumienie i kałuże zamarzają lodem, a na oknach pojawiają się wzory. A jeśli Zyuzya wpadnie w złość i uderzy laską w róg chaty, kłoda na pewno pęknie w tym miejscu. Nie lubi tych, którzy zawsze narzekają na zimno, ale wesoły i pogodny daje rumieniec i zdrowego ducha.
(Niektórzy badacze są jednak skłonni sądzić, że Zyuzya to wynalazek mitologii fotela).

Hapun - mały pokręcony dziadek z długą siwą brodą, lata nad ziemią z ogromną torbą i wypatruje kapryśnych i niegrzecznych dzieci.

Nikt nie słyszy płaczu dziecka z zawiązanej torby, a zanim rodzice przegapią stratę, chwytak już zniknął. Mieszka za ciemnym lasem pod odwróconym pniem na bagnie. Nikt nie może go znaleźć i żadnemu z porwanych dzieci nie udaje się stamtąd uciec. Grabber kpi z nich na wszelkie możliwe sposoby, a nawet uderza ich pokrzywą. Kiedy dzieci dorastają, stają się również łapaczami.

Chichituń - w regionie Myadel wierzą, że to stworzenie często znajduje się za plecami człowieka, a gdy coś złego może się przydarzyć jemu lub jego bliskim, zaczyna się radośnie śmiać. Jeśli w tym momencie gwałtownie się odwrócisz, zobaczysz khіkhіtuna, który jest nieco podobny do małpy, tylko z małymi rogami. Jeśli jednak potraktujesz jego śmiech jako ostrzeżenie, możesz zapobiec nadchodzącej katastrofie.

Bagnik - leży na dnie torfowiska i nigdy nie pojawia się na powierzchni, unoszące się w górę bąbelki świadczą o jego obecności tam. Bugnik nie podnosi się nawet w przypadku, gdy ofiara wpadnie do bagna, ponieważ jest pewien, że ona sama do niego przyjdzie. Z wyglądu osoba nieczysta jest bardzo brudna i nieporządna.

Biała kobieta - zwiastun śmierci. Wygląda jak młoda kobieta ubrana w białą suknię, jakby to była suknia ślubna. Wyrwawszy się z ziemi jak filar, nagle pojawia się przed tym, który ma umrzeć, i odrzucając zasłonę, ukazuje twarz zmarłej staruszki.

Vargin (od litewskiego „varginti” – „męka”, „sprowadź udrękę”) – demoniczny kot, który jest królem kociego królestwa. Ogromny rozmiar, o czarnych jak smoła, lśniących włosach, z oczami płonącymi ogniem, bestia, która potrafi nagle pojawiać się i znikać nawet przy zamkniętych oknach i drzwiach. Może przypodobać się człowiekowi i osiedlić się w domu, ale nic dobrego nie wnosi. Vargin doprowadza właściciela do załamania psychicznego, zmuszając go do kłótni z rodziną i przyjaciółmi. Kiedy człowiek osiąga całkowite wyczerpanie fizyczne i moralne, kot swoim dudnieniem wywołuje w jego mózgu rój pszczół lub motyli, po czym ofiara umiera w straszliwej agonii.

Tylko silny mag lub uzdrowiciel, który posiada tajemne słowo, może poradzić sobie z tym zakrzepem zła.

Vaўkalak - człowiek, który zamienia się w wilka.

Nasi białoruscy przodkowie wierzyli, że taka przemiana jest możliwa zarówno z własnej woli, jak i pod wpływem czarów wymierzonych w jedną osobę lub całą grupę ludzi. Taki wilkołak jest bardzo niebezpieczny, ponieważ atakuje zwierzęta i ludzi. Jest większy od zwykłego wilka, widzi we wszystkich kierunkach, bo ma czworo oczu. Aby celowo stać się vaўkalakiem, musisz wbić nóż w ziemię i przewrócić go trzy razy, wypowiadając specjalne zaklęcie. Aby zamienić się z powrotem w człowieka przez nóż, są rzucane w przeciwnym kierunku. Jeśli taki nóż zostanie wyciągnięty z ziemi i zabrany, czarownik na zawsze pozostanie w postaci wilka.

Zmieniony w wilka wbrew swojej woli zmuszony jest też atakować ludzi i zwierzęta domowe, od czarownika odróżnia go to, że vaўkalak płacze jak człowiek, gdy zostanie otruty przez psy lub gdy chcą go zabić.

car-wuż - węże, a zwłaszcza węże, były przez cały czas przesądnie czczone przez Białorusinów. Uważa się, że ze wszystkich gadów pełzających tylko on wykorzystuje swoją niezwykłą mądrość i moc proroczą dla dobra domu, w którym mieszka. Dlatego jest zawsze honorowany i szanowany ofiarowując jedzenie i picie. Zabicie węża to straszna zbrodnia.

Car-vuzh rozkazuje wszystkim gadom i prowadzi je do hibernacji w odosobnionych miejscach. Jest znacznie większy niż jego poddani, ma łuski, które mienią się srebrem i złotem, a na głowie ma koronę z małych złotych rogów. Trudno spotkać węże podczas takiego przejścia, ale jeśli nagle komuś się uda i rozłoży przed wężowym władcą obrus z chlebem i solą, to z wdzięczności rzuci jeden róg. Szczęśliwy właściciel staje się mądry i wnikliwy, potrafi czytać w myślach innych ludzi, znajdować wyjście z trudnych sytuacji, a co najważniejsze, nie boi się teraz żadnej trucizny.

Vupyr - krwiożerczy potwór, w którego po śmierci zamieniają się ludzie znający złe duchy. Nocą przychodzi do domów swoich wrogów, a czasem przyjaciół i krewnych, i kucając na ich piersiach, wysysa gorącą krew z ich serc.

Wygląd krzyku pozostaje taki sam jak w życiu, tylko od częstego ssania wargi puchną, a język staje się ostry jak użądlenie. Krwiopijca umiejętnie ssie ranę ugryzioną, więc jego ofiarę można rozpoznać tylko po bladej twarzy. Aby doprowadzić wupyr do czystej wody należy włożyć zapaloną świecę do szklanego naczynia i po północy co jakiś czas ją podnieść i oświetlić pomieszczenie. Sęp staje się widoczny w nagłym oświetleniu. Następnie musisz go uderzyć przygotowaną wcześniej osiką. Pomoże to trzymać krwiopijca z dala od tego domu. Cóż, aby raz na zawsze położyć kres krwiopijcy, należy wykopać jego grób, odciąć mu głowę i wbić osikowy kołek w jego ciało.

Gayovy dzed (gayun) - duch, który mieszka w zagajniku i utrzymuje w nim porządek.

Jego głowa jest jak u starego dziadka, poza tym jest jak niedźwiedź, a nawet całkowicie porośnięty mchem. Nie bardzo lubi, gdy do jego zarezerwowanych miejsc przychodzą nieproszeni goście, aby wycinać drzewa. W gniewie gejów jod pojawia się przed intruzem w swojej prawdziwej postaci. Cóż, jeśli nie zdążył go wystraszyć, a drwal zaczął swój interes, to wściekły duch może go zabić nagle zwalonym drzewem.

Gaёўki - wnuczki gejowaga joda, psotne dziewczynki, które kochają wszystko, co żyje. Przychodzą do nich leśne zwierzęta i ptaki po pomoc i leczenie. Zimą geje są porośnięte grubym śnieżnobiałym futrem, tylko twarz i warkocz pozostają otwarte, a wiosną znów stają się zwykłymi dziewczynami, jeszcze piękniejszymi.

Jest bardzo opiekuńczy wobec swoich wnuczek gayo jod, więc zabrania im opuszczania zagajnika. Ale kiedy młodzież słuchała starszych? Po cichu wyjdą do najbliższej wioski, gdzie obchodzi się jakieś święto, i będą szpiegować, jakie stroje i biżuterię noszą wiejskie dziewczyny. A jeśli coś im się spodoba, wyśledzą, kiedy dziewczyna wyjdzie sama, i zabiorą od niej to, czego chce.

W noc Kupały geje wychodzą popatrzeć na ogień, nad którym ludzie przeskakują, lubią się wygłupiać w zbożu, a potem wracają do lasu, by mieć czas na zbieranie ziół leczniczych i podziwianie kwitnących paparazzi- kvetkai.

Dziady - duchy przodków z nieśmiertelną duszą człowieka. Żyją obok swoich potomków i pomagają im we wszystkim. Organizowane są dla nich dni pamięci, w których na stole kładzie się tylko gorące potrawy, aby duchy mogły wdychać parę przygotowanego specjalnie dla nich jedzenia.

Dabrakhozhy - ciekawa postać, która łączy w sobie cechy brownie, podwórka, leśnego goblina, pracownika polowego. Zwracają się do niej tak zwane śpiące dzieci, czyli tych, których nieostrożna matka przypadkowo zmiażdżyła we śnie. Główną cechą wyróżniającą jest to, że może zmieniać swój wzrost i odnosi się do osoby zgodnie z jej działaniami. Z reguły dabrahozhag można znaleźć na skrzyżowaniu i w pobliżu drzew z jemiołą, w południe lub o północy.

Dabrahozhy wygląda jak mężczyzna, w czerni, czasem w białym ubraniu, a jego wygląd i ubiór zawsze odpowiadają czasowi, w którym rozmawiają z nim o spotkaniach. Uważa się, że ta postać surowo karze ludzi za niegospodarność i zaniedbania, za wulgarny język, za przekraczanie jego ścieżki lub podążanie jego śladami. Jednocześnie może wysłać poważną chorobę nie tylko sprawcy, ale także jego rodzinie. Możesz uspokoić dabrahozhaga i zasłużyć na jego przebaczenie bochenkiem świeżego chleba.

Yoўnik - duch, który strzeże pomieszczeń do suszenia snopów (eynu).

Zwykle siedzi cicho w kącie lub na suszarce, od czasu do czasu podchodząc do okna suszarni, by odkaszlnąć sadzę i kurz. Czasem wychodzi na zewnątrz, aby sprawdzić, czy na tokowi wszystko jest w porządku, a magazynem snopów wspomaga proces przesiewania ziarna, ukierunkowywania lub odchylania wiatru, obserwowania robotników. Yeunik straszy nieproszonych gości i uważnie obserwuje tych, których nienawidzi, aby przy pierwszej okazji udusić się dzieckiem, a nawet spalić je wraz z całym dobrem.

Zazoўka - duch w postaci pięknej dziewczyny z długimi, gęstymi włosami, które zastępują jej ubrania.

Wabi mężczyzn do lasu i tam kocha ich tak bardzo i pieści, że rzadko który z jej wybrańców będzie mógł wrócić do domu. A jeśli wróci do żony, to po chwili pójdzie do lasu, a później znajdą go powieszonego na drzewie. W końcu nie każdy mężczyzna jest dwukrotnie akceptowany przez Zazoukę, z której ci, którzy są odrzuceni, rujnują swoje życie.

Kupała dzyadok - życzliwy duch, który przechadza się po lesie z koszem w noc Kupały i zbiera w nim kwiaty paparazzi.

Jeśli rozłożysz biały obrus przed dzyadką, to w dowód wdzięczności podzieli się jednym kwiatkiem. Tutaj naprawdę nie musisz ziewać i ukrywać prezentu przed złymi duchami, ponieważ hakiem lub oszustem spróbuje go odebrać. I nie jest to zaskakujące, bo ten kwiat wskaże, gdzie ukryty jest skarb i jakie cenne słowa należy nad nim wymówić, aby odczarować.

Lazavik (lazovy dzed) - duch lasu żyjący w winorośli.

Wygląda jak stary jednooki karzeł wielkości paznokcia, z długą brodą, w dłoni trzyma długi kij. Dom ducha znajduje się na bagnach, nie ma w nim okien ani drzwi, Lazavik dostaje się do swojego mieszkania przez mały otwór w dachu. Jeśli ktoś próbuje zbliżyć się do domu, odsuwa się od niego.

Istotne - nieugaszony, święty ogień, ucieleśniający pamięć.

Kobieta Zhaleznaya (chalavek) - zwykle straszą dzieci tą postacią, aby nie wspinały się samowolnie do ogrodów i nie wychodziły na pole. Ta wiedźma z biustem w rozmiarze 7 łapie niegrzecznych psotników żelaznym hakiem, wrzuca je do żelaznego moździerza, tam miażdży i zjada do ostatniej kości.

Kasny - złe duchy, które działają tylko w stadzie. Zaatakując człowieka, przyczepiają się do niego jak pijawki i doprowadzają go do śmierci. Im bardziej ofiara się opiera, tym silniejszy i bardziej wściekły staje się Kasni, ponieważ ich to odurza.

Kryksa - rogaty i włochaty duch bagienny, atakuje ludzi i jeździ na nich aż do pierwszych kogutów. Może również zwabić w bagno, a nawet przenieść się w ofiarę, zwłaszcza jeśli jest w podeszłym wieku, nigdy nie miała dzieci i nigdy nikogo nie kochała.

Kapjałusznik (od białoruskiego kapyalush - kapelusz) - w obwodzie witebskim uważają, że jest to zły stwór bagienny-wilkołak o właściwościach wędrownych świateł.

Kopszaj - dozorca grobów, dla ułagodzenia których pieniądze włożono do trumny ze zmarłymi.

Kastamakhi - zmarli, zgnili do szpiku kości, którzy czasem powstają z grobów i straszą ludzi na cmentarzu.

Kryzhatsik - (kryzh - krzyż) - duch żyjący na cmentarzu. Staje się nim zmarły, którego krzyż nagrobny z jakiegoś powodu został uszkodzony przed czterdziestodniową rocznicą. Z reguły kryzhatsik nie jest wrogo nastawiony do ludzi, z wyjątkiem wandalów cmentarnych i tych, którzy pijani przychodzą do grobów. Duch może nie tylko powalić takich gwałcicieli, ale także wepchnąć ich do wykopanego dołu w celu pochówku.

O swojej obecności kryzhatsik informuje świst wiatru wśród krzyży lub dudnienie w pniach drzew rosnących na cmentarzu. Nikt tak naprawdę nie wie, jak wygląda, ale mówią, że w ostatnich dniach przed tęczą kryzhatsik nabiera siły od dużej liczby ludzi, którzy przychodzą do grobów krewnych, i staje się starym krukiem z białym dziobem i ludzki wygląd. Ptak uważnie obserwuje odwiedzających żałobne miejsce, aby nie dopuścili się sabotażu.

Tsmok - Białoruski smok, który w przeciwieństwie do europejskiego jest dobroduszny i uczciwy wobec ludzi. Biedni mogą być obdarowani skarbami, a samolubni bogaci mogą być pozbawieni bogactwa. Nazwa stworzenia wskazuje na jego żywioł wody, ponieważ pochodzi od słowa „tsmaktats” - wysysać wilgoć, spuszczać.

Lizun - strach na wróble mieszkający w ogrodzie lub w studni, który swoim długim językiem może lizać niegrzeczne dziecko do krwi.

Loima - zły duch żyjący w lasach i na bagnach. Wygląda jak kobieta o przerażającej twarzy i rozwianych włosach, która przytula się do mężczyzn, a także kradnie pozostawione bez opieki dzieci, zastępując je własnymi.

W takim przypadku konieczne jest przyniesienie prętów i rozpoczęcie bicia nimi dziecka Loimy. Natychmiast pojawi się ze słowami: „Owinęłam tak twoje, a ty bijesz moje!” i sprowadź z powrotem ludzkie dziecko.

Malimon - ogromna ryba żyjąca w podziemnym oceanie morskim, trzymająca na grzbiecie całą Polesie, kontrolująca powodzie i susze.

Padway - ucieleśnienie złego ducha w postaci trąby powietrznej. Skręca i obraca osobę i wywołuje specjalną chorobę, z której głowa odwraca się na bok, ręce i nogi są skręcone, a język jest zabierany. Możesz uchronić się przed padway za pomocą ciasteczka. Duchowi się to nie podoba i dlatego przemknie obok.

Piachurnik - życzliwy duch spod pieca, który pomaga właścicielom domu. Nie pokazuje oczu, ale uwielbia, gdy zostawia się go z poczęstunkiem. Wygląda jak kot, chodzi tylko na tylnych łapach. Piachurnik przewiduje kłopoty, które niedługo przydadzą się właścicielom, i stara się przed nimi ostrzegać: przesuwa meble i rozbija naczynia.

Pryzyp - uzurpatorka zrobiona z kłody przez czarownika lub syrenę, którą umieścili w miejscu "śpiącego" przez matkę dziecka. Dzieci nie umierają, a następnie stają się syrenami.

Puszczawik - właściciel ograniczonych obszarów nienaruszonego lasu (lasu). Olbrzym całkowicie porośnięty długim mchem, wrogo nastawiony do wszystkich ze względu na to, że ludzie nieustannie wycinają las. Z tego powodu Pushchavik nie oszczędza nikogo, ani osób starszych, ani kobiet, ani dzieci, ani nawet zwierząt domowych. Każdy, kto naruszy jego mienie, zginie.

Jedynym sposobem na ucieczkę jest ucieczka, wykonując ostre zakręty w różnych kierunkach, bo pchacz nie widzi dobrze, co dzieje się pod jego stopami. Możesz odpocząć poza lasem, zły duch nie odważy się go opuścić.

Szargawa - ostatni z pochowanych, do którego obowiązków należy ochrona wsi przed Śmiercią, jak najdłuższe odwlekanie jej przybycia.