Навагрудак – унікальны горад, багаты на самыя розныя славутасці, але для тых каму замка, храмаў і музеяў будзе мала, прапаную дадаць у спіс “што паглядзець” – незвычайную забудову першай паловы 20 стагоддзі. Размова пойдзе пра забудову, якая праводзілася ў перыяд Міжваеннай Польшчы, калі ў Навагрудку актыўна ўзводзілі адміністрацыйныя і жылыя дамы ў даволі нетыповай для Беларусі архітэктуры. Большая частка гэтых будынкаў захавалася ва ўмоўным квадраце паміж вуліцамі Міцкевіча і Савецкай.
Каля навагрудскага каледжа вылучаюцца адразу 3 жылыя дамкі ў так званым закапанскім стылі. Аднапавярховыя, са складанай мансардай і высокім двухкалонным порцікам.
Менавіта такія праекты дамоў наўсюдна будаваліся для польскіх перасяленцаў у 20-30-ыя гады.
У той жа самы час узводзіліся цэлыя кварталы (так званыя калоніі), але да нашых дзён драўляных пабудоў дайшло зусім няшмат. Частка была разбурана яшчэ падчас вайны, а іншая частка знесена ў 50-60-я гады.
Лёс жыхароў, а гэта ў аснове сваёй былі палякі, часта вайскоўцы, – склалася сумна. Пасля ўваходжання ў 1939 годзе Навагрудка ў склад БССР дамы прымусова канфіскоўвалі, а “непажаданых” адпраўлялі ў Сібір.
Цікава, што акрамя аднапавярховай, часам ішла і шматпавярховая забудова, з рысамі польскага мадэрну, такі дом напрыклад захаваўся на вуліцы Міцкевіча 15.
Жыллё будавалі не толькі для простых людзей, але і вядома для чыноўнікаў усіх рангаў. Так на фота ніжэй можна ўбачыць дом кіраўніка польскай адміністрацыі (гміны), сёння тут размяшчаюцца розныя адміністрацыі горада.
Над праектам гэтага асабняка працаваў польскі архітэктар Ежы Бэйл. Сам дом безумоўна прыгожы, але не з’яўляецца асаблівым, дакладныя яго копіі былі пабудаваны яшчэ ў Слоніме, Валожыне, Нясвіжы, Баранавічах і імаверна ў некаторых іншых гарадах.
Тут жа па суседстве стаіць яшчэ адзін цікавы будынак, які ўзводзіўся як наваградскае ваяводства.
Зараз тутака працуе выканаўчы камітэт ды некаторыя іншыя адміністрацыі горада.
Крыху далей па вуліцы можна паглядзець будынак былога нацыянальнага банка, пабудаванага ў 20-30я гады.
Яшчэ адзін прыклад польскай архітэктуры ў гэтым раёне – былы чыгуначны вакзал (зараз адміністрацыя аўтавакзала).
У 20-ыя гады ў Навагрудку актыўна выкарыстоўвалі вузкакалейку, якая праўда да нашых дзён ні ў якім выглядзе не захавалася, а сучаснае чыгуначнае палатно ў горад так і не завялі. Месца вузкакалейкі з часам занялі рэйсавыя аўтобусы і маршруткі.
Бонусам у гэты спіс трапляе і яшчэ адна ўнікальная пабудова 20 стагоддзя – акруговы суд на вуліцы Мінская 62.
Ніжэй кропка з размяшчэннем драўляных будынкаў з пачатку артыкула:
Недалёка ад Навагрудка знаходзіцца незвычайны музей Літоўка, які рэкамендую наведаць калі будзеце ў гэтых краях.
