Усяго ў 30 кіламетрах ад Вільнюса варта Мядзінінкайскі замак, які памятае часы вялікіх князёў Літоўскіх. Адсюль ішлі напісаныя Вітаўтасам Вялікім лісты, тут не адно лета правёў Казімір Ягелончык. І ўсё ж асноўнай функцыяй замка была абарончая функцыя - пабудаваны ў XIV ст. каменны Мядзінінкайскі замак быў найбуйнейшым чатырохкутным агароджным замкам. Літве.
Які перажыў вялікія часы і адбіў не адну бітву замак у Мядзінінкай страціў сваё значэнне ў канцы XV ст., пасля знішчылага яго пажару.
Доўгія гады замкавы комплекс быў закінуты, але ў 2012 г. пачалося яго другое жыццё. Сёння ў Мядзінінкайскім замку дзейнічае музей, наведвальнікаў чакаюць ажно 4 экспазіцыі, для школьнікаў і дарослых праводзяцца адукацыйныя праграмы.
Абарончы замак і летняя рэзідэнцыя
Цяпер замак знаходзіцца недалёка ад мяжы з Беларусьсю. У гэтым месцы ён зьявіўся невыпадкова. Гэта быў стратэгічны пункт, які абараняе Вялікае княства Літоўскае і яго сталіцу Вільня ад агрэсіі з усходу, нападаў ордэна Крыжакоў і Лівонскага ордэна. Каб ворагам было складаней падысці да замка, ён быў узведзены ў балоцістай мясцовасці, а яго сцены апаясвалі шырокія і глыбокія абарончыя равы.
Даўжыня ў паўкіламетра, вышынёй 15 метраў і амаль 2-метровая таўшчыня сцяны замка - яшчэ адзін гарант добрай абароны. Для назірання за ворагам у розных кутах сцен былі ўзведзены чатыры вежы, з якіх самая высокая - 30 метровы донжон. З яго кантраляваліся дзеянні абароны, назіралі, хто ўваходзіць у замкавую браму.
На верхніх паверхах данжона сцены ўпрыгожаны маляўнічымі работамі мастакоў - тут былі жылыя памяшканні. Замак служыў летняй рэзідэнцыяй для Казіміра Ягелончыка. Ён не хацеў везці дзяцей у шумную сталіцу, таму прывозіў чатырох сыноў у Мядзінінкай – Яна Альбрэхта, Аляксандра, Жыгімонта і Казіміра.
Другое жыццё замка
Нягледзячы на выдатную абарончую сістэму, у 1402 г. Мядзінінкайскі замак пацярпеў падчас аблогі крыжакоў. У канцы XV ст. яго амаль разбурыў пажар, пасля якога замак не ачуняў і ўжо не аднаўляўся.
На некаторы час Мядзінінкайскі замак быў аддадзены ва ўладанне князю Васілю Жылінскаму, аднак той амаль не клапаціўся пра яго. У 1812 г. крэпасць была практычна знесена з твару зямлі адыходзячай з Расіі арміяй Напалеона.
У міжваенны перыяд Мядзінінкай уваходзіў у склад акупаванага Польшчай Віленскага краю – Літве мястэчка было вернута ў 1939 г. Пасля вайны замак быў закансерваваны, у ім праводзіліся археалагічныя і архітэктурныя даследаванні, аднак новы этап у жыцці Мядзінінкайскага замка пачаўся толькі пасля аднаўлення дзяржаўнасці Літвы.
Работы па аднаўленні і рэстаўрацыі замка праводзіліся паступова, і ўсё ж сёння крэпасць ужо прыстасавана для турызму, музейнай і адукацыйнай дзейнасці.
У данжоне замка ўладкованы экспазіцыйныя залы: тут можна пазнаёміцца з каменнымі замкамі, узбраеннем Вялікага княства Літоўскага, агледзець гарматы, снарады і іншыя археалагічныя знаходкі.
Касцёл стаяў яшчэ ў часы Вітаўтаса.
Недалёка ад часоў князёў Мядзінінкайскага замка можна наведаць і некалькі іншых цікавых аб'ектаў. Крэпасць, пабудаваная на раўніне, цікава кантрастуе з другім па велічыні ў Літве ўзгоркам Юзапіне, які ўзвышаецца ўсяго за 3 кіламетры ад замка. У Юзапінскім геамарфалагічным заказніку можна ўбачыць і самы высокі пункт у Літве – узгорак Аўкштаяс (Высокі).
Зусім побач з Мядзінінкайскім замкам знаходзіцца прыгожы драўляны касцёл Пр. Сёмухі і св. Казіміра. Парафіяльны касцёл у мястэчку Мядзінінкай быў ужо ў 1391 г., а вялікі князь Літоўскі Вітаўтас побач нават заснаваў манастыр. Аднак пад напорам пастаянных набегаў крыжакоў гэтыя будынкі прастаялі нядоўга.
Сучасны трохнефны з адной вежай касцёл быў пабудаваны ў міжваенны перыяд - ён атрымаў імя св. Казіміра, а побач быў заснаваны францысканскі манастыр св. Казіміра. Наадварот касцёла пабудавана і драўляная званіца ў тым жа стылі - мясцовым жыхарам звон звона нагадвае, калі ісці на звычайную службу, а калі на святочную.
Падобны праект на замак у Крэве і Лідзе.