Адна са значных славутасцяў Гродзенскай вобласці, ды і ўсёй Беларусі, - замак Вялікіх князёў у Крэве, які не так даўно пачалі аднаўляць з руін. Само мястэчка Крэва, а сёння гэта буйны аграгарадок Смаргонскага раёна, згадваецца ў летапісе яшчэ ў 13 стагоддзі. За доўгую гісторыю рэгіён бачыў як моцныя ўздымы, так і поўнае разбурэнне.
Крэўскі замак па праве лічыўся адным з самых значных, гістарычна важных аб'ектаў. Будаваўся яшчэ да сярэдзіны 14 стагоддзя па загаду князя ВКЛ Гедыміна для свайго сына Альгерда, які прыбыў у новыя ўладанні ў 1338 годзе. Ёсць і іншая версія, што будаўніцтва вялося адразу Альгердам.
Замак у Крэве быў сведкам мноства значных падзей для нашых земляў. Напрыклад, менавіта тут была падпісана знакамітая Крэўская унія – саюз паміж ВКЛ і Польскім княствам (Князь Ягайла ажаніўся з польскай каралевай Ядвігай і тым самым быў прызнаны кіраўніком дзвюх дзяржаў).
Гэтая унія была накіравана на ўмацаванне рубяжоў дзвюх дзяржаў, абароны ад ворагаў. Разам з тым яна прывяла да пашырэння каталіцызму на землях Вялікага княства Літоўскага і стала своеасаблівым першым крокам да Люблінскай уніі, якая паклала пачатак Рэчы Паспалітай.
Вонкава гэты замак уяўляў сабой умацаваную крэпасць трапецападобнай формы, выкананы з каменя і чырвонай цэглы. Па баках размяшчаліся дзве магутныя абарончыя вежы: Княжацкая і Паўночная. Вышыня сцен таксама выклікала здзіўленне - у некаторых месцах дасягала 11-13 метраў (вышыня 3-4 павярховага будынка).
Старадаўні замак Альгерда некалькі стагоддзяў уваходзіў у спіс шасці наймагутных фарпостных крэпасцяў ВКЛ. Аднак у пачатку 16 стагоддзя пачаў губляць свае пазіцыі - шматлікія аблогі і пастаянныя войны толькі пагоршылі сітуацыю. У 1519 годзе ён нават быў захоплены войскам Маскоўскага княства, якое даволі доўга ўтрымлівала яго.
Нягледзячы на страту свайго абарончага статуту і важнага апорнага пункта, замак у Крэва заставаўся ў адносна нядрэнным стане аж да Першай сусветнай вайны. Тыя гады канчаткова разбурылі некалі магутныя і непрыступныя сцены і збудаванні крэпасці.
Часткі сцен і вежу, якія ацалелі пасля цяжкіх баёў, закансервавалі ў 1929 годзе. Але наперадзе была яшчэ адна вайна, новыя беды і разбурэнні. У сярэдзіне 20 стагоддзі збудаванне канчаткова прыйшло ў запусценне, яго сцены пачалі разбурацца, цэглу і камень расцягвалі мясцовыя жыхары для сваіх патрэб. Перыядычна праводзіліся раскопкі і гучалі планы па рэканструкцыі, але працэс зацягваўся. У 2018 годзе, восенню, пачалася кансервацыя з частковым аднаўленнем, што дае надзею ўбачыць гэтае месца ў іншым абліччы.
Нядаўна каля крапасных сцен пабудавалі назіральную вежу з якой адкрываецца выдатны від на Крэва.
Як і належыць ёсць у гэтым замку і свой прывід - дзяўчына з сабакам. Па легендзе некалі ў гэтым месцы жыла прыгожая дзяўчына, якая спадабалася двум князям з крэпасці. Тады, каб вырашыць, з кім яна застанецца, яны вырашылі правесці двубой. Але ўпартая дзяўчына адмовіла пераможцу. Той разгневаўся і загадаў замураваць дзяўчыну разам з яе сабакам у сцяне замка. З тых часоў яе прывід ходзіць разам са сваім чатырохногім улюбёнцам уздоўж крэпасці.
Насамрэч у сценах гэтай крэпасці адбываліся неаднаразова жудасныя змовы і страшныя забойствы, якія маглі быць стаць асновай для раманаў ці серыялаў.
Знайсці гэтую славутасць не складзе працы, крэпасць размяшчаецца ў самым цэнтры аграгарадка Крэва, ніжэй кропка з адзнакай на мапе:
Паглядзіце і іншыя замкі на тэрыторыі Беларусі. Калі будзеце ў гэтым раёне раю заехаць да касцёлу святых Пятра і Паўла ў вёсцы Баруны.
