Кальварыйскае – гэта найстарэйшае могілкі Мінска, на тэрыторыі якога каля 30 тысяч пахаванняў, некалькі магільных склепаў, касцёл, а таксама брама. З 1990 гады ўвесь гэты комплекс уключаны ў спіс архітэктурных помнікаў сталіцы, а з пачатку 2000-х могілках прысвоены статус гісторыка-культурнай каштоўнасці 1-ай катэгорыі.
Крыжаўзвіжанскі касцёл
Неагатычны храм у цэнтры Кальварыйскіх могілак пачалі будаваць у 1839 годзе, на месцы драўлянага папярэдніка, разабранага ў 30-ыя гады. Новы каменны касцёл скончылі да 1841 годзе, - аднанефны, галоўны ўваход упрыгожаны вузкім спічастым парталам. Візуальна вежа касцёла дзеліцца карнізам на дзве няроўныя часткі.
Кальварыйскі касцёл мае даволі сціплыя памеры, але затое вылучаецца багатым інтэр'ерным роспісам мастака Яна Дамеля. Аўтар завяшчаў пахаваць яго ў крыпце храма, што было выканана ў 1840 годзе. Над ягоным пахаваннем не было бюста ці помніка, замест гэтага павесілі карціну"Маленне выратавальніка", – адзін з найлепшых твораў Дамеля.
З адваротнага боку храма прыбудавана металічная канструкцыя, якая вядзе ў адміністрацыйнае памяшканне пад самым дахам. Па ёй можна падняцца і агледзець усе могілкі з вышыні.
Брама
Кальварыйская брама нават крыху старэйшы за касцёл, датуюцца 1830 годам. Верагодна будаваліся на сродкі менскага калекцыянера Юрыя Кабылінскага, у памяць аб сваёй жонцы. Пабудова прамавугольная, трохарачная, выканана ў класічных формах архітэктуры.
На верхнім ярусе брамы характэрныя 2 барэльефа, якія паміж сабой нечым падобныя.
Капліцы і старыя пахаванні
На тэрыторыі Кальварыйскіх могілак знаходзяцца пахаванні розных перыядаў. Тут салдаты напалеонаўскай арміі, аўстрыйскія вайскоўцы, якія трапілі ў палон падчас Першай сусветнай вайны, польскія і савецкія. Шмат магіл вядомых людзей: паэтаў, мастакоў і дзеячаў культуры. Акрамя таго на могілках захаваліся капліцы, склепы і капліцы. У першай палове 19 стагоддзя падобных збудаванняў было 36, сёння 10, літаральна ў 2016 годзе абрынуўся адзін са склепаў.
На жаль большасць капліц не падпісаны, а некаторыя і зусім выкарыстоўваюцца пад гаспадарчыя патрэбы. Аднак першапачаткова ўсе яны будаваліся для прадстаўнікоў шляхетных родаў Мінска і Беларусі. Да прыкладу, ніжэй на фота магільны склеп Віткевічаў.
Ёсць магільны склеп на якім захавалася памятная таблічка, таму можна ўсталяваць прыналежнасць. Тут пахаваны біскуп Павел Рава у 1855 годзе.
Адзін з руйнуецца склепаў на старажытных мінскіх могілках.
Адзіны з захаваных склепаў пабудаваны з чырвонай цэглы ў традыцыях неагатычнай архітэктуры.
У Кальварыі ёсць свая легенда і прывід. Так па чутках, у канцы 19 стагоддзя загінула маладая шляхетная мінчанка, чыё цела замуравалі ў адным са склепаў. Праўда потым стала вядома, што адбылася жудасная памылка - дзяўчына не памерла, а прыбывала ў літургічным сне. Не здолеўшы выбрацца з зняволення, няшчасная памерла ў пакутах, а яе прывід стаў з'яўляцца позняй восенню і блукаць па могілках.
Могілкі ў 20 стагоддзі і зараз
Крыжаўзвіжанскі касцёл быў зачынены перад пачаткам Другой сусветнай вайны, а пасля яе заканчэння тэрыторыю могілак значна пашырылі. Для новых пахаванняў Кальварыю (у перакладзеГалгофа“) зачынілі ў 1967 годзе, аднак новыя магілы ўсё таксама зьяўляюцца нават сёньня. З 1980 года касцёл вярнулі вернікам, гэта быў адзін з першых сталічных храмаў, адкрыты пасля антырэлігійнай палітыкі. Нягледзячы на статус помнік, у 90-ыя магілы часта падвяргаліся вандалізму: пілавалі крыжы на метал і раскопвалі старажытныя пахаванні ў пошуках скарбаў.
Старадаўнія могілкі знаходзяцца на аднайменнай вуліцы па адрасе. Кальварыйская 45. Бліжэйшыя станцыі метро гэта Пушкінская і Маладзёжная.
У Менску ёсць таксама касцёл святога Сімяона і Алены, вядомы як "Чырвоны". У цэнтры на Нямізе можна наведаць Петрапаўлаўскі сабор і прагуляцца па вуліцы Ракаўская.
