Полацак - найстаражытны горад Беларусі, гісторыя якога пачалася яшчэ ў далёкім 8 стагоддзі. Кожная вулачка, кожны будынак гэтага невялікага, па цяперашніх мерках, гарады поўная гісторыі і легенд. Вырашылі адправіцца ў гэты горад у Віцебскай вобласці? Мы падрыхтавалі матэрыял, у якім раскажам, якія славутасці Полацка варта ўбачыць.
Пачаць экскурсію варта з Сафійскага сабора. Храм быў пабудаваны яшчэ ў 11 стагоддзі і з'яўляецца першым мураваным будынкам на тэрыторыі сучаснай Беларусі.
За сваю доўгую гісторыю Сафійскі сабор не раз разбураўся і да нас дайшоў у выглядзе перабудаванага храма 18 стагоддзя. Сёння ў сценах сабора знаходзіцца музей і праходзяць канцэрты арганнай музыкі.
Побач з Сафійскім саборам знаходзіцца яшчэ адна важная гістарычная славутасць - полацкі Барысаў камень. Калісьці гэты камень знаходзіўся на беразе ракі Заходняя Дзвіна, аднак у 80-ых гадах мінулага стагоддзі яго перавезлі і ўсталявалі на сённяшняе месца. Гэты камень - сапраўдны гістарычны артэфакт. Чатырохканечны крыж і надпіс упрыгожваюць гэты камень. Аднак надпіс чытаецца з цяжкасцю, і гэта не дзіўна, бо гісторыя гэтага артэфакта пачалася яшчэ ў 12 стагоддзі.
Яшчэ адзін помнік ля Сафійскага сабора з'явіўся ў 2017 годзе. Гэта памятны знак «Полацак – калыска беларускай дзяржаўнасці», які ўяўляе сабой ланцужок шчытоў з выявай лікаў вядомых гістарычных асоб. А са зваротнага боку можна ўбачыць вехі станаўлення дзяржаўнасці.
Цікавым фактам з'яўляецца тое, што вага помніка каля 8 тон.
Полацк-цэнтр Асветы
Полацк некалі лічыўся цэнтрам асветы і культуры. Нядзіўна, што першая вышэйшая навучальная ўстанова з'явілася таксама тут. Езуіцкі калегіум узнік у 16 стагоддзі, калі гэты ордэн уладкаваўся ў Віцебскай вобласці. У 1812 годзе ў будынку калегіума была адкрыта езуіцкая акадэмія. Сёння гэтыя сцены выпускаюць дыпламаваных спецыялістаў Полацкага Дзяржаўнага Універсітэта.
У канцы 19 стагоддзя ў Полацку з'явілася Лютэранская Кірха. Гэты храм унікальны - будынак не пацярпеў ні ад воін, ні ад вандалаў. Калісьці на гэтым месцы стаяла невялікая драўляная царква. Аднак колькасць лютэранаў у горадзе расла і было прынятае рашэнне аб будаўніцтве новага, каменнага будынка. У часы савецкай улады Лютэранская кірха была зачынена, і ў сценах размясціўся краязнаўчы музей, які можна наведаць і сёння.
Гуляючы па Полацку, не забудзьце зазірнуць у Спаса-Еўфрасіннеўскі манастыр.
У пачатку 20 стагоддзя на шляху да Спаса-Еўфрасіннеўскага манастыра быў устаноўлены помнік Усяславу Чарадзею. Князю, пры якім горад дасягнуў сваёй магутнасці і працвітання. У Полацку ў 2000 годзе быў устаноўлены помнік унучцы Усяслава Чарадзея - Еўфрасінне Полацкай. Помнік размясціўся недалёка ад плошчы Свабоды.
На самой жа плошчы свабоды можна ўбачыць Помнік героям Айчыннай вайны 1812 года. Упершыню ён быў узведзены ў 1850 годзе і насіў назву "помнік ва ўспамін Айчыннай вайны 1812 года". Але ў 1932 годзе яго знеслі па загадзе савецкага войска, у якасці крыніцы кідала. Аднавілі манумент толькі ў 2010 годзе.
Ад галоўнай плошчы горада начытаецца сквер, які ідзе ўздоўж праспекта Ф. Скарыны. Шпацыруючы па ім, вы ўбачыце шмат чаго цікавага. Напрыклад, скульптуру літара "Ў".
Гэта сапраўды ўнікальная літара, якой няма ў алфавітах іншых моў. Яшчэ тут размешчаны памятны знак "Полацк - геаграфічны цэнтр Еўропы", помнік Францішку Скарыну і Сімяону Полацкаму.
Недалёка ад сквера можна паглядзець Пажарную каланчу. З-за арыгінальнага колеру і дэкаратыўных элементаў на фасадзе адразу і не скажаш, што гэта дзейная пажарная частка. Будынак быў узведзены ў 1937 годзе.
Яшчэ адной важнай славутасцю лічыцца Кафедральны Багаяўленскі сабор, які быў узведзены яшчэ ў 18 стагоддзі. Гэты храм у стылі барока з'яўляецца часткай свята-Багаяўленскага манастыра. За сваю гісторыю сабор не раз перабудоўваўся. Нягледзячы на гэта, усё яшчэ захаваліся фрагменты фрэсак, якія археолагі датуюць 18 стагоддзем.
Музеі Полацка
Побач з саборам размешчаны музей беларускага кнігадрукавання, музей-бібліятэка Сімяона Полацкага і дом Пятра Першага. Калі любіце музеі, абавязкова паглядзіце экспазіцыі.
Дом Пятра Першага быў пабудаваны ў 1692 годзе, але часткова яго перабудоўвалі ў 18-19 стагоддзях. У час Вялікай Айчыннай вайны будынак практычна не пацярпеў. Ёсць меркаванне, што менавіта ў гэтым доме жыў імператар, калі знаходзіўся ў Полацку. Наколькі гэта дакладна зараз ужо немагчыма праверыць.
Прайдзіцеся ў Полацку па чырвоным мосце. Гэтае месца нагадвае пра бітвы 1812 года. А на зваротным шляху ад маста наведайце Прыродна-экалагічны музей. Вы сапраўды не зможаце яго не заўважыць і прайсці міма. Бо ён знаходзіцца ў воданапорнай вежы, якая была пабудавана ў 1953 годзе.
Як і ў многіх гарадах, у Полацку ёсць і закінутыя славутасці. Так здарылася з Домам Афіцэраў. Першапачаткова ён называўся "Дом Чырвонай арміі", яго пабудавалі ў 1939 годзе. У канцы вайны будынак быў часткова разбураны, але яго ўдалося аднавіць. А цяпер ён знаходзіцца ў занядбаным стане, і далейшы яго лёс невядомы.
Гэта далёка не ўсё, што можна знайсці. Полацк - унікальны горад. Тут нават на плоце каля магазіна можна ўбачыць гісторыю горада ў малюнках, а прыгожыя фасады дамоў пераносяць у мінулае. Усё гэта стварае такую атмасферу, якая прыцягвае турыстаў не толькі з усёй Беларусі, але і з найбліжэйшых краін.
Фота: Вольга Аляксеева
