Інтэрв'ю з рэжысёрам і прадзюсарам фільма "Маміны закаткі"
Зараз у Мінску ідзе падрыхтоўка да здымак фільма ў жанры чорнай камедыі пра Беларусь «Маміны закаткі». Рэжысёр фільма - амерыканец з расійскімі каранямі Вадзім Дазмораў, які жыве тут ужо 4 гады. Фільм ужо чакаюць на найбуйнейшым кінафестывалі ў ЗША "Fantastic Fest".
Але навошта амерыканец здымае кіно пра Беларусь? Што такое амерыканскі падыход да здымкаў, што зменіць беларускую мову ў кінематографе, і якое шукаць фінансаванне для незалежнага кіно? Гэта мы даведаліся непасрэдна ў Вадзіма і прадзюсара фільма Андрэя Каралевіча.
Вадзім, як ты ўвогуле апынуўся ў Беларусі?
Вадзім:
Я сустрэў мастака з былога СССР, які параіў мне сюды прыехаць і атрымаць класічную мастацкую адукацыю. Цяпер я вучуся на мастака-пастаноўшчыка (мастак фільма) у Акадэміі Мастацтваў.
Які ў цябе досвед у кіно, ці здымаў ты ўжо фільмы?
Вадзім:
Гэта будзе мая першая праца як рэжысёра, мой дэбют у ігравым кіно. Асаблівасць нашага падыходу да здымкаў у тым, што я займаюся толькі рэжысурай, а не арганізацыйнымі пытаннямі. Я не акцёр, не сцэнарыст, не гукааператар і не аператар-пастаноўшчык. Я знайшоў у гэтай краіне і ў іншых краінах (напрыклад, адзін з акцёраў ляціць з Нямеччыны) людзей, якія прафесіяналы ў сваёй справе. І калі мне, дапусцім, не хапае ведаў у нейкай вобласці, то я разлічваю на прафесіяналізм сваёй каманды. Гэта пісьменны падыход насамрэч.
Ты заўсёды хацеў здымаць кіно? Ці ў цябе іншыя задачы?
Вадзім:
Мая задача, хутчэй за ўсё, гэта пабудаваць дыялог з амерыканскімі кінематаграфістамі. Гэта значыць кіно само па сабе з'яўляецца дыялогам. І так як у Беларусі у асноўным здымаюць кіно для палічкі, для расійскага рынку або для свайго маленькага рынку, то было б добра ўступіць у дыялог, у тым ліку з Амерыкай. Ёсць адна рэжысёр, якая гэтым займаецца, - гэта Дар'я Жук. Яна малайчына, паехала ў ЗША і вучылася. Але мы з ёй супрацьлеглыя практычна ва ўсім. Яна вырасла ў Беларусі і паехала ў Амерыку вучыцца. А я там адвучыўся і прыехаў у Беларусь працягнуць навучанне. Але ў нас аднолькавыя задачы, якія мы ставім перад сабой, - гэта стварэнне дыялогу, спроба заявіць аб краіне. Многія амерыканцы не ведаюць, што гэта ўвогуле за краіна. Чым больш людзей будуць апраўляць туды свае фільмы і размаўляць з імі на мове, якая ім зразумелая, тым лепш.
Андрэй, як даўно ты ў кінематографе?
Андрэй:
Я ў кіно дастаткова даўно, сёлета споўніцца 10 гадоў. Пасля школы я думаў, куды падацца. Бо мне заўсёды падабалася кіно, і я заўсёды кахаў кіно, то я проста прыйшоў на кінастудыю і сказаў: "дайце мне працу". Там з мяне пасмяяліся. Сказалі, што няма ніякай працы, і параілі запісацца ў масоўку. Я ўдзельнічаў у масоўцы нейкі час. Потым стаў асістэнтам кінарэжысёра, працаваў у Маскве. Затым вырашыў паступіць у Акадэмію Мастацтваў на спецыяльнасць "арганізацыя кіна- і тэле- вытворчасці". Праблема ў тым, што ў нас афіцыйна прадзюсарская прафесія, скажам так, намінальная. У Расіі, напрыклад, ёсць свая прадзюсарская гільдыя. А ў нас такой прафесіі проста няма. У Беларусі, калі вы паглядзіце ў дакументы закона па кінематаграфіі, то там пазначаны "вытворца фільма" і ў дужках "прадзюсер". Гэта значыць, у нашай краіне прадзюсер - гэта клямарная прафесія..
У нас, нажаль, няма дыялогу нават з нашымі гледачамі. Не кажучы ўжо пра замежныя. У нас толькі маналог.
Прадзюсар - гэта чалавек, які вядзе праект ад пачатку, думаючы, куды ён гэта прадасць. Ён можа пачаць працаваць з праектам нават недзе на стадыі ідэі, а не гатовага сцэнара, ужо разумеючы, якія будуць шляхі прасоўвання. У нас, нажаль, няма дыялогу нават з нашымі гледачамі. Не кажучы ўжо пра замежныя. У нас толькі маналог. У гэтым годзе я заканчваю Акадэмію Мастацтваў, падаў дакументы ў магістратуру. Думаю далей працягваць гэтым займацца. Што ж парабіць, гэта маё жыццё, каханне, мая прафесія.
У якіх буйных праектах ты паспеў паўдзельнічаць?
Андрэй:
Я ўдзельнічаў больш за ў дзесяці праектах. Самымі вядомымі сярод іх былі: "Аліпа" Валерыя Тадароўскага, "Адваротны бок Месяца" (рэжысёр Аляксандр Кот), "Фарца" рэжысёра Ягора Баранава (прадзюсары фільма Аляксандр Цакала і Аляксандр Кот). У Маскве у серыяле «Карпаў». У мінулым годзе працаваў на фільме «Чорны сабака» (рэжысёры Аляксандр Франскевіча-Лае і Уладзімір Расціслававіч Янкоўскі). Яна яшчэ не выйшла ў пракат. Гэта баявік, зняты па замове першага расійскага канала сумесна з Беларусьфільмам. Тамака вельмі добры акцёрскі склад. І ў гэтым ці наступным сезоне можна будзе паглядзець гэты фільм.
Вадзім, а што такое здарылася ў Беларусі, што ты вырашыў зняць фільм?
Вадзім:
Хутчэй за ўсё, акалічнасці вырашылі для мяне гэтае пытанне. Той факт, што я вакол сябе бачу людзей, якія разлічваюць на нейкую адпрацоўку ў будучыні. Як тут будуецца вучоба: ты адвучыўся свае 4 гады, а потым адпрацоўваеш на кінастудыі. І што прапануе кінастудыя? Мяне хвалюе тое, што я бачу, тыя заробкі, якія я бачу. Вы павінны зразумець, што я амерыканец, і я вельмі моцна прывык да пэўнага ладу жыцця. І калі я прыехаў сюды, то ўбачыў, што многія людзі, якія выраслі тут, прызвычаіліся да таго, што ёсць тут. А я не прывык і вельмі неспакойна да гэтага стаўлюся. І пачынаю ўбудоўвацца ў той самы менталітэт, што і людзі вакол мяне. Але я ні ў якім разе не магу дазволіць сабе думкі аб тым, што кінастудыя будзе за мяне вырашаць, як я буду працаваць. Таму вырашыў, што сам вазьму гэта ў свае рукі.
Здымаючы кіно ў Беларусі, трэба рабіць акцэнт на тыя рэчы, якія адрозніваюцца. І я ведаю, што калі мне будзе складана, я не буду звальваць, а я проста вярнуся дадому. Але пакуль я тут, мая задача - зрабіць усё магчымае, каб пабудаваць нейкі мост-дыялог, каб даць магчымасць таленавітым людзям праявіць сябе і ўступіць у гэты дыялог. Я хачу займацца гэтым дыялогам. У мяне ёсць і расійскае і амерыканскае грамадзянства, і я проста адчуваю сябе абавязаным злучаць гэтыя кропкі нейкім чынам.
Як нарадзілася ідэя фільма? І чаму менавіта жанр чорная камедыя?
Вадзім:
Як нарадзілася задача, таксама з'явілася і ідэя сцэнара. Яны адштурхваюцца ад майго ўспрымання, ад таго, што я бачу. Ёсць шмат рэчаў, да якіх большасць людзей у Беларусі прызвычаіліся. Напрыклад, калі трактар едзе па вуліцы, то гэта нармальна, у гэтым няма нічога дзіўнага. Людзі не спыняюцца і не глядзяць, калі па вуліцы едуць танкі. Але для мяне гэта вельмі дзіўнае, бо ў Амерыцы гэтыя рэчы не бачныя. І гэта тое, што ім цікава. Здымаючы кіно пра Беларусь, трэба рабіць акцэнт на тыя рэчы, якія адрозніваюцца. Гэта ня значыць, што жанр чорнай камэдыі зьяўляецца крытыкай.
Каб карціна патрапіла на кінафэст «Fantastic Fest», мне трэба зрабіць кіно, якое будзе цікава амерыканцам. І гэта самае галоўнае. А ім будзе цікава некалькі рэчаў: іншая культура, якасная вытворчасць і цікавы сюжэт. Усе тры патрабаванні павінны быць выкананы на сто працэнтаў.
Андрэй:
Вадзім узняў добрае пытанне наконт таго, што не трэба паказваць гледачу сваё ідэальнае бачанне таго, як мы жывем. Проста калі ты глядзіш кіно, якое ў нас звычайна здымаюць, дзе нейкая звычайная бабуля, да якой мы прыходзім у госці ў якасці гледача, то ствараецца ўражанне, што яна жыве як графіня. Гэта нікому не цікава. Гэта вылакіраваная, выдуманая рэчаіснасць. Хоць я не супраць выдумкі ў кіно, але форма павінна адпавядаць зместу.
Коратка пра сюжэт фільма
Чаму ты вырашыў падтрымаць праект? Што цябе зачапіла?
Андрэй:
Мне спадабаўся падыход. Справа ў тым, што гэта дастаткова нязвыкла, калі рэжысёр прыходзіць і кажа, што ў яго ёсць сцэнар, але яго пісаў не ён. Я тады падумаў, што гэта вельмі прафэсійна. Але насамрэч мне спадабаўся падыход Вадзіма. Калі патрэбен сцэнарыст, ён шукае сцэнарыста, калі патрэбен прадзюсар, ён шукае прадзюсара.
Колькі зараз чалавек працуе над праектам?
Вадзім:
Такіх жалезных - каля дзевяці. Гэта тыя, хто ўвесь час у складзе. У нас ёсць свая гутарка ў сацыяльнай сетцы, і ў яе ўваходзяць удзельнікі, якія ўжо ўнеслі свой уклад. Не фінансавы, а менавіта ў вытворчасьць. У гэтай размове недзе чалавек васемнаццаць.
У праекце ўдзельнічаюць людзі з розных краін: Расіі, Латвіі, Германіі. Як у вас сабралася такая міжнародная каманда?
Андрэй:
Чорт, так атрымалася!
Вадзім:
Як я знаёміўся з гэтымі людзьмі? Гэта ўсё таму, што ў мяне галава ніколі не перастае працаваць і думаць аб гэтым праекце. І гэта значыць, што калі я нават сяджу ў кавярні і працую, я магу падысці да кагосьці і спытаць меркаванне чалавека, бо мне патрэбен свежы погляд. І менавіта гэтыя меркаванні найважнейшыя. Бо мы збіраем сродкі на здымку фільма з дапамогай краўдфандынгу, то мы робім усіх прадзюсерамі. Мне трэба заўсёды разумець, наколькі якасна тое, што мы робім. Гэта таксама амэрыканскі падыход. Калі ў ЗША здымаюць кіно, дык там не адразу яго запускаюць. Яны спачатку ўсім паказваюць. Паказваюць і сцэнарый, бо на любым этапе вытворчасці патрэбны свежы погляд. Калі мы напісалі першы варыянт сцэнара, я адразу пачаў адпраўляць сваім знаёмым, каб даведацца пра іх меркаванне. Потым я пераклаў сцэнар на ангельскую і пачаў адпраўляць сваім амерыканскім знаёмым. І пакуль мне ўсё не адобрылі сцэнар, я не перадаваў яго ў вытворчасць.
Поспех для беларускага кіно гэта нават не Оскар. Поспех для беларускага кінематографа будзе толькі тады, калі мы будзем цікавыя нашаму гледачу.
На якім этапе зараз праект?
Андрэй:
Цяпер мы якраз займаемся падрыхтоўкай, падбіраем лакацыі. Паралельна займаемся прасоўваннем на краўфандынгу. Гэта вельмі вялікая праца, але гэта вельмі цікава. Сабрана ўжо больш за палову, і гэта добрая тэндэнцыя. Апроч усяго гэтага мы яшчэ паспяваем жыць, але на гэта застаецца вельмі мала часу. Бо ўвесь час забірае праект.
Да гэтага ў кагосьці ўжо быў досвед збору сродкаў на краўфандынгавых платформах?
Андрэй:
Не, і гэта было вельмі цікава. Мне заўсёды было цікава папрацаваць з краўфандынгам.
Вадзім:
Трэба сказаць, што мы вельмі доўга адкладалі гэта, бо адчувалі, што яшчэ не гатовы.
Андрэй:
Так, мы не былі гатовы. У нас было нешта падрыхтавана, але на сто працэнтаў ніколі не было гатова па розных прычынах. Потым мы зразумелі, што больш адкладаць нельга, і запусцілі збор сродкаў, раўналежна дарабляючы ўсё неабходнае.
Былі нейкія чаканні ці няўпэўненасць, што не атрымаецца?
Андрэй:
Мы ведалі, на што падпісваемся. Гэта вельмі складана - сабраць на кіно ў Беларусі. У нашых кінавытворцаў няма дыялогу з уласнымі гледачамі, таму нашаму гледачу нашае кіно не цікава. Поспех для беларускага кіно гэта нават не Оскар. Поспех для беларускага кінематографа будзе толькі тады, калі мы будзем цікавыя нашаму гледачу. Гэта маё меркаванне, і толькі маё. Гэта калі не трэба запрашаць студэнтаў, школьнікаў ці вайскоўцаў на прэм'еру фільма. А залы будуць запоўненыя толькі таму, што людзям будзе цікавы фільм, зняты ў Беларусі.
Яшчэ адзін момант, аб якім мне важна сказаць. Чаму мы не цікавыя на захадзе, бо ў нас кіно на рускай мове. А гэта значыць, што мова дае сваё бачанне ў чалавека, хто глядзіць. Гэта значыць, калі мы здымае фільм на рускай, то асацыяцыя натуральна з расійскім кіно. Але бо ў Расіі больш бюджэты і больш прафесіяналаў, то і якасць фільмаў лепшая. І мы ўжо прайграем. Нам патрэбен свой Кустурыца, новая мова і ў прамым і ў пераносным сэнсе. Я доўга ўгаворваў Вадзіма зняць фільм на беларускай мове. І, здаецца, ён у нас будзе.
Вадзім:
Так. Я ніколі не быў супраць.
Ці цяжка ў Беларусі здымаць незалежнае кіно? З якімі цяжкасцямі ўжо сутыкнуліся вы?
Андрэй:
Значна складаней здымаць залежнае кіно. Адзінае, аб чым застаецца пытанне, вядома ж, аб якасці фільма. Кіно - гэта самы дарагі з усіх відаў мастацтва. І мы працуем бясплатна, на голым энтузіязме. Рабяты, якія з намі ў камандзе таксама нічога не просяць. Мы проста загарэліся ідэяй і проста жадаем гэта зрабіць. Гэта вельмі цікавы досвед.
Вадзім:
Гэта шыкоўная магчымасць праявіць сябе.
Андрэй:
Адзіная праблема зараз гэта, вядома, фінансаванне. У нас ёсць розныя планы і варыянты. Таму патрэбная сума ў нас сапраўды будзе, каб пачаць здымкі і падрыхтаваць матэрыял, з якім мы зможам рухацца далей і працягваць шукаць фінансаванне.
Вадзім:
Я не еду з гэтым фільмам на "Fantastic Fest" проста для таго, каб паглядзець свой фільм. Мая задача складаецца ў тым, каб, калі я быў у гэтай зале, у мяне ў кішэні было яшчэ два-тры сцэнары для таго, якія я мог бы прапанаваць амерыканскім прадзюсарам як наступны праект для здымак тут. Але для гэтага трэба паказаць, як якасна мы можам зняць. Тады можна паказваць выгады здымак тут, бо здымаць у Беларусі танней за сто разоў. Калі зачапіць гэтую міжнародную сувязь, дык гэта можа быць вельмі выгадна.
А якія фільмы самі гледзіце?
Андрэй:
Я пакуль вучыўся, натуральна, глядзеў шмат фільмаў. Я ў прынцыпе кахаю кіно. Мне падабаюцца ўсе жанры: камедыі і фільмы жахаў, трылеры і баевікі. Адны з маіх любімых рэжысёраў Квенцін Таранціна, Паола Сарэнціна, Джэймс Кэмеран. Яшчэ Стывен Спілберг, ён наогул малайчына. У яго трэцяя маладосць адкрылася, мяркуючы па тым, што ён зараз робіць. Люблю яшчэ і класіку: Федэрыка Феліні, Мікеланджэла Антаніёні, Акіра Курасава, Андрэй Таркоўскі ды і многія іншыя. Мне падабаюцца і савецкія камедыі. Эльдар Разанаў, Леанід Гайдай – гэта ўвогуле наша ўсё.
Вадзім:
Мне падабаецца кіно аб раскрыцці схаванай асобы. Вельмі падабаецца Дэвід Лінч. Падабаецца жанравы падыход, сумесь хорару і псіхалагічнага трылера. Яшчэ падабаецца Мікеланджэла Антаніёні, ён таксама раскрывае такія тэмы. Тут у Беларусі я ўпершыню ўбачыў праект "Кінема" – гэта кіно без гуку пад музычнае суправаджэнне. Гэта так класна! Проста шыкоўна!
PS: Жадаем усёй камандзе праекта "Маміны закаткі" поспеху і рэалізацыі ўсіх пастаўленых мэт. А мы будзем сачыць за навінамі і абавязкова раскажам вам пра прэм'еру фільма.
Чакаем трэйлер, там будзе зразумела ўсё